در آموزش موسیقی برای کودکان دو دیدگاه وجود دارد. یکی مسیری که استاد یا مربی برای هنرجوی نوجوان و کودک در نظر دارد (خود این مسیر حتی میتواند برای هر شخص متفاوت باشد)، دوم خواسته ی اولیا یا همراهان هنرجو و نتیجه ای که شاید در ذهن دارند و میخواهند. پس با وجود این در جهت رشد و پویایی هنرجویان کودک هر دو طرف (چه سرپرست کودک و چه مربی) باید نسبت به برخی مسائل در روند آموزش موسیقی آگاهی داشته باشند که در ادامه به بررسی ابعاد مختلف آموزش موسیقی برای کودکان میپردازیم.
نکته: این مقاله با استناد به تجربه شخصی و مشاهدات نوشته شده که میتواند نقطه نظری در جهت آگاهی بیشتر والدین و مربی موسیقی باشد.
همیشه تدریس و یاد دادن مباحث علمی و کاربردی مانند نوازندگی سازی چون گیتار _که در کنار مهارت نیاز به فراگیری مباحث تئوری موسیقی را نیز دارد_ چالش برانگیز بوده و هست. از طرفی در دید برخی این کار آسان و ساده میباشد اما با در نظر گرفتن مسئولیت های کاری (وجدان کاری) میشود گفت این کار آنقدر ها هم ساده نیست!
راه حل آموزش موسیقی به کودکان چیست؟
بگذارید پاسخ را با تقسیم کردن بخش های مختلف این موضوع و تشریح آنها ادامه دهیم.
در روند یادگیری کودک به دنبال چه باشیم؟
درست است که در باور عموم ساز گیتار تنها به سبک پاپ شناخته شده اما نوازندگان حرفه ای، دانش خود را از کسب مهارت در سبک هایی مانند کلاسیک و فلامنکو بدست آورده اند. نواختن ملودی و آکورد های ساده میتواند بسیار دلگرم کننده باشد و تصور اینکه کودک در مسیر درست است را بدهد اما لزوما اینطور نیست. یعنی چیزی که ما باید دنبال آن باشیم، مهارت و دانش موسیقی است و سازی چون گیتار صرفا به چند آکورد و ریتم ساده خلاصه نمیشود.
به بیان ساده وقتی عادت به انجام کاری به یک روش خاص داریم مثل نحوه در دست گرفتن قلم یا خودکار، تغییر اون عادت یا نحوه به دست گرفتن قلم پس از گذشت مدت زمان طولانی ممکن است خیلی سخت باشد و اگر برای کاری مثل خوش نویسی بخواهیم با مهارت و حالت خاصی این کار را انجام دهیم مسلما نیاز به تمرین ،تنها برای قدم اول داریم.
حال اگر این مثال را با نحوه قرار گیری و نواختن با انگشتان دست های چپ و راست روی ساز گیتار مقایسه کنیم متوجه میشویم که ایجاد عادت غلط و شکل گیری آن میتواند به نوعی آسیب برای هنرجو و آینده او باشد. بله، این مورد و تشخیص این که کودک در میسر درستی از این نظر هست برای سرپرست یا همراه ممکن نیست اما مربیان باید با صبر و حوصله فراوان توجه ویژه ای به آن داشته باشند.
*به شخصه از همراهان هنرجوی کودک تقاضای همکاری دارم چراکه به واسطه همراهی آنها است که آموزش نتیجه بخش و تاثیرگذار خواهد بود و همراهان میتوانند با توضیح نکات و گوشزد کردن آنها به کودک روند آموزش را تسریع بخشند.
آموزش موسیقی به کودکان باید از کجا شروع شود؟
درک مباحث تئوری در موسیقی، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، از این نظر که کجا و چه کاربردی دارند مشکل است پس از همان بدو آموزش مهارت نوازندگی باید به هنرجو آموخته شود تا به مرور هنرجو نیاز به استفاده از دانش موسیقی را حس کند و انگیزه و شوق یادگیری در او تداوم یابد.
نکته مثبت در آموزش به کودکان: کودکان از این نظر که هنوز دقدقه های فکری کمتری نسبت به بزرگسالان دارند، بیشتر پذیرای یادگیری هستند. در صورتی که این کار به طور صحیح (با حفظ آرامش و کوشش مستمر سرپرست کودک و مربی) انجام شود. زیرا درکنار گیرایی بهتر هنگام یادگیری فراموشی سریع تر میان جلسات را دارند بخصوص اگر فاصله کلاس ها بیش از حد معمول نیز باشد.
قدم های آموزش گیتار به کودکان
یک. نواختن روی سیم های آزاد بدون انگشت گذاری و انجام تمارین با انگشت های m و i ، همچنین آرپژ نوازی روی سیم های آزاد که میتواند جذاب باشد و بسیار کاربردی است.
توصیه من آموزش تکنیک تیراندو هست تا زمانی که هنرجو به تسلط کامل آن برسد.
دو. آموزش ترتیب نت ها
تکرار این مباحث تا زمان یادگیری کامل و تدریس آهنگ های ساده با ضربه به سیم های آزاد و حرکت روی آنها.
سه. نواختن یک گام ساده دو ماژور استفاده از شکل برای ترسیم جای نت ها
چهار. آموزش نت ها به صورت دو تایی یا سه تایی و استفاده از آنها روی یکی از سیم های تریبل
پنج. آموزش یک ملودی ساده که از نتهای آموزش داده شده باشد.
شش. تکرار مراحل چهار و پنج برای سیم های باس.
همین؟ مراحل آموزش تمام شد؟
خیر، طبیعتا داستان خیلی پیچیده تر از این حرف هاست اما موارد نام برده جهت راهنمایی و در دسترس گذاشتن نقشه ای کوچیک از راه برای شما است. بسته به بازه سنی کودکان این مراحل میتواند متفاوت باشد و مدت زمان یادگیری آن نیز در هر کودک یکسان نباشد.
استاد مناسب آموزش موسیقی و گیتار برای کودکان؟
کمی فارق از بحث:
خلقیات کودکان که ممکن است بازیگوش باشند با اینکه ایرادی ندارد اما صبور بودن استاد گاهی واقعا به استادی او معنا میبخشد.
گفت استاد مبر درس از یاد / یاد باد آنچه به من گفت استاد
یاد باد آن که مرا یاد آموخت / آدمی نان خورَد از دولت یاد
هیچ یادم نرود این معنی / که مرا مادر من نادان زاد
پدرم نیز چو استادم دید / گشت از تربیت من آزاد
پس مرا منت از استاد بُوَد / که به تعلیم من اُستاد اِستاد
هر چه می‌دانست آموخت مرا / غیر یک اصل که ناگفته نهاد
قدر استاد نکو دانستن / حیف! اُستاد به من یاد نداد
گر بمردست، روانش پر نور! / ور بُوَد زنده خدا یارش باد!
ایرج میرزا
در جستجوی استاد مناسب…
همانطور که هر کاری در کنار ابزار جهت انجام آن نیاز به دانش دارد، مبحث تدریس نیز خود نیاز به دانش دارد. یعنی؛ جدای از علم یک مربی یا نوازنده به موسیقی باید به مواردی چون نحوه رفتار با کودک نیز آشنایی داشته باشد.
*برخی استاید موسیقی به طور مشخص تنها در حوزه تدریس به کودکان فعالیت دارند و تمام ارتباط آنان با کودکان هست و این بستگی به انتخاب مربیان موسیقی دارد که در کدام مسیر (تدریس به هر سن و یا بازه مشخصی) فعالیت داشته باشند و دلیل بر مناسب بودن یا نبودن مربی نیست.
یک استاد موسیقی در هر سنی نباید شخص را سرزنش کند و در تمام مسیر با ایجاد انگیزه باید همراه و پشتیبان هنرجو باشد. شخص هنرجو بدون اطلاع و نگرش صحیح از آینده خویش در یادگیری به آموزش پرداخته و نیاز دارد به او آگاهی لازم داده شود پس باید با توضیحات مناسب و دادن سرنخ هایی از نتیجه تمارین او را به ماندن در مسیر تشویق کرد.
* معمولا صفت مربی همواره همراه با عنوان مشوق اشخاص برنده در دنیای ورزش نام برده میشود. دلیل استفاده از این صفت در این مقاله پررنگ کردن این ویژگی بود.
تشویق به یادگیری
مربی موسیقی ، مربی گیتار و…
همچنین، یادمان باشد که در اصل آموزش ارتباط باید دو طرفه باشد، یعنی؛ پس از تدریس هنرجو هم در زمان بین جلسات باید به تمرین مرتب و روزانه خود بپردازد تا به نتیجه مطلوب دست یابد.
پنج نکته برای تدریس به سنین کم مانند پنج سال که باید بدانیم
یک. آموزش باید ساده باشد
تدریس به سنین پایین باید به شدت ساده و به عبارتی دیگر تا حد ممکن مانند بازی برای کودک باشد. (بازی موسیقی)
دو. نواختن با تقلید
آموزش بدون مباحث تئوری در سنین بسیار پایین مانند پنج سال. با استفاده از انجام و تقاضای تکرار و تقلید حرکت از کودک بدون نت خوانی و تبلچیر و غیره.
سه. تکرار
تکرار تمارین یا آهنگ های ساده در طول جلسات آینده تا حد لازم و دستیابی به تسلط مناسب فرد.
چهار. آموزش آهنگ های ساده و جذاب برای کودک
استفاده از آهنگ های کودکانه ساده برای تشویق و ایجاد انگیزه در کودک.
پنج. اجازه انتخاب برای آموزش آهنگ به کودک
اجازه دهیم تا هنرجو کودک از میان آهنگ های ساده و مورد علاقه خود برای یادگیری انتخاب کند. در نهایت تدریس مستلزم استفاده انرژی زیاد و داشتن صبر و خلاقیت هست. و در آموزش به کودکان هم سرپرست و هم مربی هر دو در کنار هم اثر گذار هستند. همچنین اگر سوالی درباره آموزش موسیقی به کودکان دارید میتوانید از بخش تماس با ما، با کارشناسان گیتار آواز ارتباط برقرار کند.
باتشکر از توجه شما به دنیای موسیقی